Jolanta Lange: od tajnej agentki do utraty odznaczenia

Kim jest Jolanta Lange? życiorys i początki kariery

Jolanta Lange, urodzona 18 września 1949 roku w Łodzi, to postać o złożonej biografii, której droga zawodowa i społeczna jest ściśle spleciona z burzliwą historią Polski. Z wykształcenia socjolożka, posiada doktorat nauk humanistycznych, co stanowi fundament jej późniejszej działalności naukowej i społecznej. Jej życie nabrało jednak nieoczekiwanych zwrotów, zwłaszcza w kontekście jej zaangażowania w struktury Służby Bezpieczeństwa PRL. To właśnie te działania, ujawnione po latach, w dużej mierze ukształtowały jej publiczny wizerunek i doprowadziły do kontrowersyjnych decyzji dotyczących jej odznaczeń państwowych. Zanim jednak przeszła do działalności po transformacji ustrojowej, jej rola w czasach PRL była znacząca i owiana tajemnicą, co stanowi klucz do zrozumienia całej jej historii.

Tajna współpraca i działalność wywiadowcza w PRL

W okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Jolanta Lange, wówczas znana pod pseudonimem „Panna”, prowadziła tajną współpracę ze Służbą Bezpieczeństwa (SB). Jej aktywność nie ograniczała się jedynie do informowania, lecz przybrała formę działalności wywiadowczej, realizowanej wspólnie z jej ówczesnym mężem, Andrzejem Gontarczykiem, który operował pod pseudonimem „Yon”. Małżeństwo Gontarczyków w latach 80. XX wieku zostało skierowane do RFN, gdzie ich misją było inwigilowanie środowisk opozycyjnych i emigracyjnych. Ich działalność była ukierunkowana na rozbijanie struktur ruchu Chrześcijańskiej Służby Wyzwolenia Narodów (ChSWN), organizacji stawiającej opór reżimowi komunistycznemu. Działania te miały na celu osłabienie opozycji i zapobieżenie jej wpływom, co stanowiło priorytet dla aparatu bezpieczeństwa PRL.

Rola w sprawie śmierci ks. Franciszka Blachnickiego

Jednym z najbardziej dramatycznych i wstrząsających epizodów związanych z działalnością Jolanty Lange i jej męża jest ich zaangażowanie w sprawę śmierci ks. Franciszka Blachnickiego. Duchowny, wybitny działacz opozycyjny i założyciel ruchu ChSWN, zmarł nagle w dniu 27 lutego 1987 roku w Carlsbergu, w Niemczech Zachodnich. Jego śmierć nastąpiła zaledwie kilka godzin po spotkaniu z małżeństwem Gontarczyków. Szczegółowe śledztwo prowadzone przez Instytut Pamięci Narodowej (IPN) wykazało, że przyczyną śmierci ks. Blachnickiego było zabójstwo przez podanie toksycznych substancji. Choć bezpośredni sprawcy nie zostali ostatecznie wskazani, rola Jolanty Lange i jej męża w ostatnich chwilach życia duchownego, jako osoby mające z nim kontakt tuż przed tragicznym zdarzeniem, budzi ogromne kontrowersje i jest przedmiotem analiz historycznych oraz prawnych. Ta sprawa pozostaje jednym z najbardziej ponurych świadectw działań aparatu represji PRL.

Działalność społeczna i feministyczna Jolanty Lange

Po transformacji ustrojowej w Polsce Jolanta Lange skierowała swoje wysiłki na zupełnie inne tory, angażując się w działalność społeczną i ruchy feministyczne. Jej nowa ścieżka kariery skupiała się na budowaniu społeczeństwa obywatelskiego i walce o równouprawnienie. Była zaangażowana w wiele inicjatyw, które miały na celu przeciwdziałanie dyskryminacji i promowanie praw człowieka.

Zaangażowanie w ruchy antydyskryminacyjne i prawa człowieka

Jolanta Lange jest aktywną działaczką na rzecz praw człowieka i przeciwdziałania dyskryminacji. Jest wiceprezeską Stowarzyszenia na rzecz Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego „Pro Humanum”, organizacji, która od lat zajmuje się promowaniem równości i walką z wszelkimi formami dyskryminacji. W latach 90. XX wieku aktywnie uczestniczyła w inicjatywach ustawodawczych, wspierając postulaty dotyczące m.in. legalizacji aborcji i związków homoseksualnych, co świadczy o jej konsekwentnym zaangażowaniu w promowanie liberalnych wartości i poszerzanie praw obywatelskich. Jest również współautorką Krajowego Programu Przeciwdziałania Dyskryminacji Rasowej, Ksenofobii i Związanej z Nimi Nietolerancji na lata 2004-2009, a także koordynowała ponad 15 projektów badawczych i edukacyjnych z zakresu równego traktowania i ochrony praw człowieka. Jej praca w Centrum Wielokulturowym w Warszawie również wpisywała się w tę działalność.

Kariera polityczna i samorządowa po 1989 roku

Po zmianach ustrojowych w Polsce, Jolanta Lange aktywnie włączyła się w życie polityczne i samorządowe. Jej działalność skupiała się na regionie mazowieckim, gdzie pełniła funkcję radnej Sejmiku Województwa Mazowieckiego, a także zasiadała w zarządzie województwa. W latach 2004-2005 pełniła istotną rolę jako zastępca dyrektora Departamentu Administracji Publicznej w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA). Jej kariera polityczna i samorządowa po 1989 roku była ściśle związana z realizacją programów społecznych i promowaniem idei równości, co stanowiło spójny element jej dalszej aktywności.

Pozbawienie odznaczenia: Jolanta Lange musi zwrócić Srebrny Krzyż Zasługi

W lipcu 2025 roku zapadła decyzja o pozbawieniu Jolanty Lange Srebrnego Krzyża Zasługi, prestiżowego odznaczenia państwowego, przyznanego jej w 1997 roku przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego. Decyzja ta wywołała szerokie reakcje i stanowiła kulminację dyskusji na temat jej przeszłości związanej ze współpracą ze Służbą Bezpieczeństwa PRL.

Komunikat Kancelarii Prezydenta RP

Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wydała oficjalny komunikat, informujący o postanowieniu z dnia 29 lipca 2025 roku, na mocy którego Jolanta Lange została pozbawiona Srebrnego Krzyża Zasługi. W komunikacie podkreślono, że decyzja ta została podjęta w oparciu o ujawnione fakty dotyczące jej działalności w okresie PRL, w tym współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa. Kancelaria wezwała również Jolantę Lange do zwrotu odznaczenia w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania.

Decyzja prezydenta Dudy i reakcje

Decyzja o pozbawieniu Srebrnego Krzyża Zasługi została podjęta przez prezydenta Andrzeja Dudę. Wydarzenie to spotkało się z żywymi reakcjami zarówno ze strony środowisk patriotycznych i prawicowych, które uznały ją za sprawiedliwą, jak i ze strony części środowisk lewicowych i feministycznych, które krytykowały ją jako próbę dyskredytacji działaczy społecznych. Historia Jolanty Lange, od tajnej współpracowniczki SB po działaczkę społeczną uhonorowaną państwowym odznaczeniem, a następnie je tracącą, stała się symbolem złożonych procesów lustracyjnych i rozliczeń z przeszłością w Polsce.

Współczesna aktywność i pomoc uchodźcom

Pomimo burzliwej przeszłości i kontrowersji związanych z utratą odznaczenia, Jolanta Lange nadal angażuje się w działalność społeczną. Szczególnie widoczne jest jej zaangażowanie w pomoc osobom potrzebującym, w tym w kontekście obecnej sytuacji geopolitycznej. W ostatnim czasie aktywnie pracowała w Centrum Wielokulturowym w Warszawie, gdzie skupiała się na wspieraniu uchodźców z Ukrainy. Jej działania koncentrują się na udzielaniu praktycznej pomocy, integracji oraz budowaniu mostów międzykulturowych, co stanowi kontynuację jej drogi jako działaczki na rzecz praw człowieka i wspierania marginalizowanych grup społecznych.